Dağ Keçisi Keçi mi? Toplumun Dağlarında Dolaşan Kimlikler Üzerine Sosyolojik Bir Analiz
Bir sosyolog için doğadaki her metafor, toplumun görünmez yapılarının bir yansımasıdır. “Dağ keçisi keçi mi?” sorusu kulağa biyolojik bir merak gibi gelse de, aslında sosyolojik açıdan çok daha derin bir anlam taşır. Çünkü toplum da tıpkı doğa gibi, benzer görünen ama farklı işlevlere sahip kimliklerle doludur.
Dağ keçisi, sıradan bir keçiden daha çevik, daha yalnız, daha dirençlidir. O yükseklerde yaşar; sınırları zorlar, düşmemek için tırmanır. Bu bakışla, dağ keçisi aslında insanın toplumsal konumuna dair bir alegoridir: kimilerimiz düz arazide sürüyle yaşar, kimilerimizse yalnızca dağ başında nefes alabilir.
Toplumun “dağ keçileri”, kendi normlarının dışında yürüyenlerdir. Onlar, bazen sanatçıdır, bazen feministtir, bazen de yalnızca farklı düşünen bir birey. Bu yazıda, “dağ keçisi” metaforunu toplumsal normlar, cinsiyet rolleri ve kültürel pratikler bağlamında çözümleyeceğiz.
Toplumsal Normlar ve Uyum Baskısı
Her toplum, bireylerinden belirli davranış kalıplarına uymalarını bekler. Bu kalıplar, görünmez bir çit gibidir; dışına çıkan “dağ keçisi” sayılır. Sosyolog Émile Durkheim’a göre toplumsal düzen, ortak değerler üzerine kurulur; ama bu düzenin sınırlarını zorlayanlar, değişimin ilk habercileridir.
Dağ keçisi olmak, bu anlamda sadece asi olmak değildir; toplumun dayattığı “normal” tanımını sorgulamaktır.
Bir kadının evlenmemeyi tercih etmesi, bir erkeğin duygularını açıkça ifade etmesi ya da bir gencin kariyer yerine içsel tatmini seçmesi — hepsi toplumsal gözde “dağ keçiliği”dir.
Toplumsal normlara uymamak, toplumun gözünde tehlike; düşünürün gözünde ilerlemedir.
Dağ keçisi, toplumun dağında yalnız görünür ama aslında o dağın yönünü belirleyen izleri bırakır.
Cinsiyet Rolleri: Erkeklerin Yapısal, Kadınların İlişkisel Alanı
Toplumun en derin dağları, cinsiyet rolleriyle örülüdür. Erkeklerin yapısal, kadınların ilişkisel alanlarda konumlanması, tarih boyunca hem biyolojik hem kültürel gerekçelerle açıklanmıştır. Ancak sosyolojik açıdan bu durum, toplumsal işbölümünün cinsiyet temelli biçimlenişidir.
Erkekler genellikle “işlevsel” olarak görülür: geçim sağlamak, düzen kurmak, dış dünya ile mücadele etmek. Kadınlar ise “ilişkisel” alanın merkezinde yer alır: duygusal bağ kurmak, bakım vermek, topluluğu bir arada tutmak.
Ancak günümüz toplumunda bu roller hızla çözülüyor. Kadınlar ekonomik yapının aktörleri hâline gelirken, erkekler duygusal zekânın ve empatik iletişimin önemini fark ediyor. Toplumsal dönüşüm, dağ keçilerinin çoğalmasıyla hızlanıyor.
Bugün bir erkek ağladığında ya da bir kadın kariyerinde zirveye tırmandığında, aslında her biri kendi “dağında” yeni bir yol açıyor. Çünkü normlar sabit değil; onları aşanlar sayesinde esniyor.
Kültürel Pratikler ve Simgesel Dağlar
Kültürel olarak “dağ keçisi”, hem hayranlık hem de mesafe uyandıran bir figürdür. Halk hikâyelerinde dağ keçisi, özgürlüğün ve tehlikenin sembolüdür.
Toplumsal anlamda bu figür, bireyin kendi kültürel dağını aşma cesaretini temsil eder.
Bir Anadolu köyünde kadınların sabah birlikte tandırda ekmek pişirmesi, bir şehirde gençlerin kafelerde fikir paylaşması — her biri kültürel dayanışmanın ürünüdür. Ama bu yapılar içinde kendi yolunu seçenler — örneğin, evlenmeyen, göç eden, farklı düşünen bireyler — dağ keçileridir.
Onlar, kültürün biçim verdiği sınırların ötesinde kendi kimlik dağlarını tırmanır.
Dağ keçisi, kültürün hem içinde hem dışında durabilen ender varlıktır.
Sonuç: Her Toplumun Bir Dağı, Her Bireyin Bir Tırmanışı Vardır
“Dağ keçisi keçi mi?” sorusu, aslında “Farklı olan, bizden değil mi?” sorusudur.
Toplum, uyum isteyen bir sistemdir; ama ilerleme, uyumsuzların cesaretiyle olur. Dağ keçisi, normların dışında kalanın değil, yeni normları kuranın adıdır.
Her birey, kendi dağını tırmanırken toplumun yapısını da yeniden kurar.
Kimi zaman bu tırmanış yalnızdır, kimi zaman da yeni bir toplumsal dağın temellerini atar.
Şimdi düşün:
– Sen kendi toplumunda bir dağ keçisi misin, yoksa sürünün bir parçası mı?
– Farklı olmak seni yalnızlaştırıyor mu, yoksa özgürleştiriyor mu?
– Normları kim belirler: biz mi, yoksa bizden önce konuşanlar mı?
Yorumlarda kendi toplumsal deneyimini paylaş. Belki de senin hikâyen, başkalarının dağında yeni bir patika açacaktır.